مقاله مدیریت کشاورزی

مقاله مدیریت کشاورزی

بی شك مساله غذا و امنیت غذایی یكی از اساسی ترین و مهمترین چالش های عصر حاضر و آینده است. افزایش جمعیت جهان از یكسو و استٿاده از حداكثر وسعت زمینهای قابل كشت، مسیر حركت بشر را از تلاش در جهت افزایش سطح زیر كشت به سمت افزایش عملكرد در واحد سطح سوق داده است. و لذا متخصصین علوم كشاورزی سالهاست كه دو موضوع «به زراعی» و «به نژادی» را به عنوان استراتژی های اصلی و كلی جهت تامین آینده غذایی بشر برگزیده اند.

بی شك مساله غذا و امنیت غذایی یكی از اساسی ترین و مهمترین چالش های عصر حاضر و آینده است. افزایش جمعیت جهان از یكسو و استٿاده از حداكثر وسعت زمینهای قابل كشت، مسیر حركت بشر را از تلاش در جهت افزایش سطح زیر كشت به سمت افزایش عملكرد در واحد سطح سوق داده است. و لذا متخصصین علوم كشاورزی سالهاست كه دو موضوع «به زراعی» و «به نژادی» را به عنوان استراتژی های اصلی و كلی جهت تامین آینده غذایی بشر برگزیده اند. در این راستا متخصصین اصلاح نباتات به سمت تولید ارقام اصلاح شده و پرمحصول، دانشمندان علوم ژنتیك و بیوتكنولوژی كشاورزی به سمت دستكاریهای ژنی گیاهان و متخصصین علوم زراعی نیز به سمت اصلاح سیستمهای زراعی موجود و ابداع سیستمهای نوین مدیریت مزرعه روی آورده اند. در این میان مساله كمبود آب و حساسیت های قابل دركی كه در سالیان اخیر در قبال موضوع حفظ محیط زیست و حفظ منابع انرژی ایجاد شده است و نظر به اینكه سیستمهای سنتی كشاورزی با مدیریت غلط آب و از طرفی مصرف بی رویه كودها، علفكشها و آفت كشهای شیمیایی از مهمترین منابع آلودگی محیط زیست بوده است. لذا متخصصین علوم زراعی در سالیان اخیر بدنبال شیوه های نوینی در مدیریت مزرعه بوده اند كه علاوه بر بهینه سازی مصرف نهاده ها، عملكرد را نیز افزایش داده و در نهایت بازده اقتصادی تولید را بالا ببرد. در جهت چنین هدفی بود كه از اوایل دهه اخیر موضوع كشاورزی دقیق مطرح شده است. بدیهی است در سطح یك مزرعه هر چند كوچك با متغیرهای مختلٿی مواجه هستیم.

تفاوت ویژگی های خاك قسمتهای مختلف مزرعه از یك سو و نیازهای تفاوت گیاهان بخشهای مختلف مزرعه از دیگر سو و نیز سایر عوامل متغیر در سطح مزرعه نیازمند اعمال مدیریت متغیر و متناسب با هر قسمت از مزرعه می باشد كه نیاز به چنین مدیریت متغیری فلسفه اصلی پیدایش سیستم كشاورزی دقیق بوده است. كشاورزی دقیق كه گاهی آن را كشاورزی «خاص مكانی» نیز می نامند، یك نوع نگرش جدید در مدیریت مزرعه است. به عبارتی ساده تر، كشاورزی دقیق سیستمی است كه تولیدكنندگان كشاورزی می توانند بوسیله آن تغییرات۳ و غیریكنواختی های داخل مزرعه را شناسایی كرده و سپس با مدیریت این تغییرات در جهت افزایش محصولات زراعی و افزایش بهره وری گام بردارند.

به بیان دیگر كشاورزی دقیق یك استراتژی مدیریتی است كه جزئیات و اطلاعات مربوط به هر قسمت از مزرعه را به كار گرفته و مدیریت دقیقی بر نهاده ها اعمال می كند. در این نوع سیستم اطلاعات ویژه نوع خاك و كیفیت تولید هر قسمت كوچك از مزرعه جمع آوری شده و مقدار نهاده متناسب با آن قسمت بصورت بهینه بكار برده می شود. فلسفه ای كه كشاورزی دقیق بر آن استوار است این است كه برای افزایش بازده اقتصادی و كاهش آلودگی محیط زیست، نهاده های كشاورزی و مواد شیمیایی مصرفی همچون كودهای شیمیایی، آفت كشها و علٿ كشها دقیقا به همان میزان مورد نیاز هر بخش كوچك از مزرعه بكار برده شود، نه بیشتر و نه كمتر. علی رغم اینكه در نگاه اول كاربرد كشاورزی دقیق مدیریت پیچیده ای را می طلبد و از طرفی توجیه اقتصادی چنین سیستمی با تردیدهایی مواجه است اما بنظر می رسد با توجه به چالشهای عمده ای كه جهان امروز در زمینه آب، غذا، آلودگی محیط زیست و منابع انرژی با آنها مواجه است، نسلهای آینده ناگزیر به روی آوردن به چنین شیوه هایی خواهند بود. هر چند كه در حال حاضر نیز این نوع سیستم مدیریت مزرعه در كشورهای پیشرفته بویژه آمریكا در حال تبدیل به سیستم رایج كشاورزی می باشد.

سهولت دسترسی به ابزارها و تكنولوژی پیشرفته در این كشورها و همچنین سطح وسیع اغلب مزارع از دیگر عوامل روی آوردن این كشورها به این نوع سیستم كشاورزی می باشد. از طرف دیگر حساسیتهایی كه در كشورهای توسعه یافته نسبت به خطرات زیست محیطی و بیولوژیكی محصولات كشاورزی حاصل از دستكاری های ژنتیكی ایجاد شده است كشاورزان این كشورها را به استٿاده از سیستم های به زراعی جهت افزایش عملكرد در واحد سطح راغب تر می كند. البته بدیهی است چنین سیستم مدیریتی با توجه به تكنولوژی و ابزار پیشرفته ای كه می طلبد بیشتر در مزارع وسیع قابل اجرا و دارای توجیه اقتصادی خواهد بود. و بنظر می رسد بر خلاف كشورهای پیشرفته كه توجه ویژه ای به این نوع سیستم كشاورزی نشان داده اند، كشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته همچنان استٿاده از ارقام اصلاح شده و در برخی موارد محصولات بیوتكنولوژی را بر استفاده از چنین شیوه هایی ترجیح دهند. هر چند عصر آینده ملزومات دیگری را می طلبد.

مدیریت مطلوب در ترویج و آموزش کشاورزى

ü    نوع مدیریت مطلوب در ترویج

از تطبیق فلسفه و ماهیت کار آموزش‌هاى ارشادی، یعنى ترویج و آموزش‌هاى رسمى کشاورزی، با مفاهیم اساسى مدیریت به‌ویژه مدیریت روابط انسانی، دو اصل انگیزش و رفتار، و مدیریت سیستم‌ها مى‌توان به‌خوبى دریافت که در مدیریت ترویج و آموزش کشاورزى نقش عوامل انسانى باید به‌حد مطلوبى رعایت گردد. به‌علاوه، روند امور مربوطه نیز به‌نحوى باشد که کار (یعنى آموزش) به‌خودى خود مشوق ادامهٔ آن باشد و روال اجرائى (به‌ویژه در قالب فعالیتە‌اى ترویجى مدیریت برنامه‌هاى مربوطه) بر اساس نظریهٔ (انسان عامل عاقل، علاقه‌مند و صاحب‌نظر در کار) تنظیم و هدایت گردد.