مقاله نگرشی بر اقلیم كشاورزی سیب‌زمینی

مقاله نگرشی بر اقلیم كشاورزی سیب‌زمینی

چكیده

اقلیم كشاورزی (اگروكلیماتولوژی) از جمله مهم‌ترین شاخه‌های اقلیم كاربردی است كه رابطه متقابل آب و هواشناسی و هیدرولوژی و نیز كشاورزی را دربر می‌گیرد.

آب و هوای نیمه مرطوب قسمت اعظم شهرستان دماوند، از جمله بهترین شرایط را برای كشاورزی مطلوب و منحصر به فرد از جمله سیب‌زمینی (بویژه در فصل‌های بهار و تابستان) فراهم ساخته است.

سیب‌زمینی از جمله تولیدات كشاورزی است كه رشد آن در چند دهه پیش به این سوی با موفقیت‌های چشمگیری در ایران و بویژه در شهرستان دماوند همراه بوده است. ایران با تولید 2/3 میلیون تن سیزدهمین كشور تولید كننده این محصول در جهان است.

فنولوژی، رابطه عناصر اقلیمی از جمله فتوپریودیسم، دما، بارش، دوره حساس رطوبتی با سیب‌زمینی و نیز انتخاب صحیح واریته‌ها و موقع كشت.‌.. در افزایش كمیت و كیفیت این محصول نقش تعیین كننده‌ای را ایفا می‌كند.

واژگان كلیدی: اقلیم كشاورزی، سیب‌زمینی، دماوند، فنولوژی

سرآغاز

اقلیم كاربردی، ارتباط و تأثیر آن در بخش‌های مختلف اقتصادی مورد مطالعه قرار گرفته است. اگروكلیماتولوژی از جمله مهم‌ترین شاخه‌های اقلیم كاربردی است كه مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است و مطالعات ارزشمندی در این چارچوب را به انجام رسانده‌اند.

برخی از دانشمندان نظیر والسون معتقدند كه نوع تولید كشاورزی و یا نوسان محصول به آب و هوا بستگی دارد. در مطالعات آب و هوایی در ارتباط با برنامه‌ریزیهای كشاورزی، اطلاعات دقیق از میزان بارندگی، دما و نحوة توزیع آن به دست می‌آید. نقش آب و هوا در تعیین نوع عملكرد گونه‌های زراعی و ارقام مناسب كشت بسیار مهم است. شناخت رابطه آب و هوا و نوع رویش گیاهان توسط انسان موفقیت مهمی محسوب شده است. آب و هوا بر ساختمان گیاهان تأثیر بسزایی دارد.

اقلیم كشاورزی با رابطه متقابل بین عوامل آب و هواشناسی و هیدرولوژیكی از یك سو و كشاورزی در یك جهت كلی و حتی جنگلداری از سوی دیگر مطابقت دارد.

هدف آن كاربرد اطلاعات آب و هواشناسی به منظور بهبود عملیات كشاورزی و افزایش قابلیت تولید چه در كمیت و چه در كیفیت است.

روند مطالعات اقلیم كشاورزی در چهار طبقه‌بندی قرار دارد:

1ـ برنامه‌ریزی در كاربری اراضی (انتخاب گیاهان مناسب هر پهنه و سیستم‌های كشاورزی.‌..)، 2ـ عملیات كشاورزی (تقویم زراعی، كشت و برداشت، آبیاری، عملیات كود دهی، مالچ پاشی، شخم، كشت مخلوط و استفاده از ماشین‌آلات كشاورزی)، 3ـ رابطه هوا و گیاه (فنولوژی: از مرحله جوانه زدن تا رسیدن محصول) و 4ـ اقدامات حفاظتی (در برابر یخبندان، تگرگ، سیل، خشكسالی، فرسایش خاك، زیان ناشی از باد و حتی رابطه وضعیت هوا و بیماریها و آفات گیاهی). (جن ـ هو چانگ، ص16).

سؤال تحقیق: كدامیك از پارامترهای آب و هوایی در رشد و عملكرد سیب‌زمینی تأثیرگذار است؟

مواد و روش‌ها

در این مطالعه از دو روش كتابخانه‌ای و گردآوری منابع و میدانی تحقیقات ناحیه‌ای و تجربی استفاده شده است. آمارهای مورد نیاز چندین ایستگاه هواشناسی از سازمان هواشناسی كشور تهیه شد و به تجزیه و تحلیل داده‌های آماری با رسم نمودارها مبادرت گردید.

اهداف تحقیق

تعیین اقلیم پهنه مورد مطالعه

تعیین دمای پایة رشد و طول دورة رشد سیب‌زمینی

تعیین مراحل فنولوژیكی رشد سیب زمینی

بررسی تأثیر پارامترهای اقلیمی بر رشد سیب‌زمینی

موقعیت جغرافیایی پهنه مورد مطالعه

شهرستان دماوند با وسعتی معادل 76/2056 كیلومتر مربع در درة حاصلخیز و باصفایی در 25 كیلومتری جنوب قله دماوند، در 70 كیلومتری شرق تهران واقع شده است.

ارتفاع پهنه مورد مطالعه بین 1500 تا 4000 متر بالاتر از سطح دریای آزاد است. پهنه دماوند حاشیه خاوری دشت تهران تا سرگردنه كدوك را دربر می‌گیرد و به عنوان یكی از مناسب‌ترین پهنه‌های میانبند دامنه‌های جنوبی رشته كوههای البرز به حساب می‌آید.

آب و هوای دماوند

دماوند دارای زمستان سرد و طولانی و تابستان خنك است، به طوری كه 5 ماه آخر سال یخبندان همراه وزش شدید باد و 4 ماه اول سال در روز هوای نسبتاً گرم و در شب هوای خنك حاكم است. سه ماه دیگر هوا معتدل و مطبوع است.

میانگین بارش سالانه ایستگاه آبعلی در سالهای 81-1361 برابر 525 میلیمتر است (جدول شماره 2).

مطالعه میانگین ماهانه دمای دماوند در طی سال بیانگر آن است كه شهرستان دماوند با شروع فصل بهار تا اواخر مهرماه از شرایط مساعد دمایی برخوردار است و از نظر فعالیت‌های كشاورزی با محدودیت خاصی مواجه نیست (جدول 1).