مقاله بررسی موانع ساختاری توسعه سیاسی در عربستان سعودی

مقاله بررسی موانع ساختاری توسعه سیاسی در عربستان سعودی در 42 صفحه ورد قابل ویرایش 

طرح مسئله (مقدمه):

جامعة توسعه یافته، جامعه ای است كه در حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، تكنولوژی و سیاسی دچار تحول و دگرگونی شده است. در حوزة سیاسی جامعة نوساز و توسعه یافته دارای ویژگیهای خاصی از جمله تغییر فرهنگ سیاسی مردم و دگرگونی روابط مبتنی بر قدرت، تغییر ساختارها و پیدایش نهادهای اجتماعی، سیاسی جدید و تغییر در بنیانها و سیستم حقوقی روبه روست. توفیق در امر توسعه موجب تمایز كشورها از یكدیگر با عناوینی چون كشورهای توسعه یافته یا پیشرفته و كشورهای توسعه نیافته یا عقب مانده می‎شود. اكثر كشورهای توسعه نیافته به ضرورت توسعة سیاسی پی برده اند. چرا كه تحولات عمومی جهان، دگرگونیهای اقتصادی- اجتماعی، شهری شدن، گسترش و پیچیدگی ارتباطات در جهان امروزی و افزایش سطح سواد و فرهنگ جوامع و … جملگی عامل رشد و آگاهی سیاسی مردم شده و تقاضا برای مشاركت سیاسی را افزایش می دهند. در صورتیكه ساختارهای سیاسی جوامع همگام با افزایش رشد و آگاهی سیاسی به بسط و افزایش امكانات پاسخگویی نپردازند، ثبات سیاسی جوامع به مخاطره می افتد. اگر بین تحولات اقتصادی، اجتماعی با تحولات سیاسی هماهنگی و همگامی وجود نداشته باشد، تضاد و تعارض شدیدی در جوامع ایجاد می‎شود كه می‎تواند موجبات فروپاشی نظامهای سیاسی را فراهم نماید. از این رو اكثر كشورها، با ساختارهای سیاسی سنتی به ضرورت ایجاد توسعه و نوسازی سیاسی ولو به ظاهر پی برده و درصدد ایجاد تغییرات سیاسی برآمده اند. زیرا توسعة سیاسی وضعیتی است كه در آن یك نظام سیاسی با اتخاذ سیاستهای روشن و كارشناسانه و ایجاد نهادهای مؤثر برای پاسخگویی به نیازهای جامعه ظرفیت سیاسی خود را افزایش بدهد. در چنین نظامی مشاركت افراد، انفكاك ساختاری و حاكمیت قانون دیده می‎شود و دموكراسی شیوة رسوم حكومتی آن جامعه بوده است. در پادشاهی عربستان سعودی خصوصاً در چند سالة اخیر یك سلسله رفرمها و تحولات جدید در جهت تجدیدبنای ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دیده می‎شود. اقدامات و اصلاحات مزبور قاعدتاً می بایست تغییر ساختارها و ثبات سیاسی عربستان از شكل سنتی به فرهنگی مدرن را منجر و باعث توسعة سیاسی عربستان شود اما در واقع چنین نشده است.

فرضیة تحقیق:

ساخت سیاسی عربستان و روابط مبتنی بر قدرت هیأت حاكمه در عربستان مانع اصلی توسعة سیاسی بوده است. چرا كه ساختار سیاسی عربستان سنتی می‎باشد. بنابراین كلیة اقدامات و اصلاحات انجام شده قاعدتاً می بایست با نگرش سنتی توأم باشد نه اصلاحاتی عمیق و بنیانی.

سؤال اصلی:

موانع ساختاری توسعة سیاسی در عربستان سعودی كدامند؟

سؤالات فرعی:

1-   توسعة سیاسی چیست؟

2-   نقش عوامل اجتماعی و بین المللی در عدم توسعه سیاسی عربستان چیست؟

3-   نقش حكومت در این راستا چه می باشد؟

هدف تحقیق:

این پژوهش می‌خواهد نشان دهد كه باورهای سنتی (اندیشه ها و فرهنگ سنت گرایانه) چگونه می‎تواند مانع توسعة سیاسی گردد.

موانع و مشكلات تحقیق:

عدم وجود منابع تخصصی كافی و موردنیاز در كتابخانه ها در خصوص ساختار سیاسی عربستان سعودی و به روز نبودن، علمی نبودن و عدم جامعیت آنها.

سازماندهی تحقیق:

در فصل اول به تعریف توسعة سیاسی، شاخصهای توسعه و برداشتهای مختلفی كه از مفهوم آنان وجود دارد پرداخته و سپس موانع سه گانه در توسعة سیاسی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فصل دوم به بررسی موانع موجود در راه توسعة سیاسی عربستان كه مربوط به جامعة مدنی است، می پردازد. در این فصل ابتدا موانع اجتماعی نظیر: وهابیت، فرهنگ سیاسی زنان در عربستان، مطبوعات، طبقة متوسط عربستان مورد بررسی قرار می‎گیرد. و در قسمت دوم همین فصل به موانع خارجی یا بین المللی توسعة سیاسی عربستان پرداخته خواهد شد.

در فصل سوم حكومت به عنوان مانع توسعة سیاسی فرض شده است. در این قسمت بررسی ساخت قدرت در عربستان سعودی، ابزارها و شیوه های اعمال قدرت، بررسی ایدئولوژی وهابیت به عنوان ابزار و نفت مهمترین ستونی كه بنیان نظام آل سعود بر آن استوار است مورد بحث قرار می‎گیرد. در قسمت بعدی همین فصل روند اصلاحات سیاسی در عربستان بررسی خواهد شد در این رابطه حوزة جامعه و محیط بین المللی و حكومت به عنوان اصلی ترین مانع توسعة سیاسی مطرح می‎شود. و در بخش پایانی به ارائه نتیجة نهایی از بحث و تطابق مباحث تئوریك با مباحث تاریخی و عملی خواهیم پرداخت.

روش تحقیق:

روش جمع آوری اطلاعات این پژوهش منابع كتابخانه ای می‎باشد.

اهمیت تحقیق:

این پژوهش می‌خواهد نشان دهد كه چه عواملی مانع توسعه سیاسی است و چگونه می‎توان به توسعة سیاسی رسید.

ج- مانع خارجی یا بین‌المللی:

یكی از عوامل مهم عدم توسعة سیاسی در سطح بین‌المللی وابستگی یك كشور به كشور دیگر است. ساخت اجتماعی عربستان در قسمت اول فصل دوم به عنوان مانع توسعه سیاسی مورد بررسی قرار گرفت. در خصوص كاركرد جامعه در مسیر توسعه سیاسی باید به مسائل مختلفی اشاره كرد كه عبارتنداز : گروههای اجتماعی و فرهنگ سیاسی و مذهب. تفكر وهابیت از زمان به وجود آمدنش همواره با هر گونه اصطلاحات چه در جنبه‌های سیاسی و یا غیر سیاسی مخالفت ورزیده  و با آن تضاد داشته است . در حال حاضر نیز سه جریان مختلف مذهبی ( وهابی) در عربستان وجود دارد كه جریان اول و دوم با هر گونه دگرگونی و اصلاحات سیاسی و به وجود آمدن نهادهای سیاسی برای مشاركت مردم مخالفند.

فرهنگ سیاسی عامة عربستان، فرهنگ اطاعت از شخص حاكم است. در یك فرهنگ سیاسی كه مردم از آگاهی سیاسی ضعیفی برخوردارند و حكومت نیز خودكامه است عملاً مردم در سرنوشت خود دخالتی ندارند. واین رژیمهای سیاسی هستند كه در حوزه‌ها و مسائل تصمیم‌گیرنده و اجرا كننده‌اند. و دیگر مردم و نظراتشان محلی از اعراب ندارد.

در عربستان علی الرغم وجود گروههای اجتماعی نظیر طبقة متوسط از فعالیت این گروهها در صحنة‌ سیاسی اثر چندانی به چشم نمی‌خورد. صرف نظر از ساخت قدرت سیاسی كه مانع از تشكیل گروهها است. وجود گروههای غیر رسمی به دلیل فقدان روحیه عملكرد دسته جمعی و آگاهی سیاسی، امكان جبهه‌بندی در برابر ساخت خودكامه حكومت و مشاركت در زندگی‌ سیاسی را نیافته‌اند. از دیگر فعالیتهای طبقة متوسط عربستان این است كه در جامعه‌ای منظم و سازمان یافته تشكیل نیافته‌اند و در تمام سطوح كشور پخش هستند. ساختار حكومت عربستان به عنوان مانع توسعة محور بحث بعدی پژوهش بود كه در آن به بررسی ساختار نظام سیاسی عربستان، پایه‌های قدرت، پشتوانه مالی و فكری این نظام پرداخته است. ساخت سیاسی قدرت حاكمه به دلیل ویژگیهای سنتی آن كه ضامن دخالت در همه حوزه‌ها ومطلق العنان بودن می‌باشد قاعدتاً مخالف وجود و تحمل هر نوع شریكی در قدرت است. از این روعلی الرغم به وجود آمدن كابینه در نظام اداری، تحولات اخیر و به وجود آمدن نهادهای به ظاهر دموكراتیك در كشور همچون پارلمان و قانون اساسی یا نظام اساسی، در عمل اجازه دخالت و مشاركت آنان در قدرت سیاسی داده نمی شود. و ابزارهایی چون نیروهای مسلح، مذهب و بروكراسی دولتی برای اجرای سیاستها به صحنه می‌آیند. در مجموع باید گفت كه مطابق تعاریف و شاخصهای ارائه شده از توسعه یافتگی، عربستان سعودی كشوری توسعه نیافته از نظر سیاسی به معنای اخص كلمه است و عوامل متعددی بر سر راه توسعه سیاسی این كشور وجود دارد.