پژوهش بررسی بندر امام خمینی (ره)در16 صفحه ورد قابل ویرایش

پیشگفتار

مجموعه حاضر حاصل تلاشی است كه طی آن سعی گردیده است تا جایگاه تاریخی و ساختار اجتماعی و شرایط جغرافیائی و آب و هوائی بندر امام خمینی (واقع در استان خوزستان) به خوانندگان و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ این قطعه ارزشمند از خاك میهن معرفی شود، از آنجا كه هدف اصلی در آ‏فرینش این مجموعه شناخت وجوه فرهنگی و تاریخی این شهر بوده است، سعی بسیار به عمل آمده است تا از ارائه آمار و ارقام كه هم موجب ملال خواننده و هم اینكه گذشت زمان باعث غیرقابل استناد شدن آنها می‌شود پرهیز به عمل آید، اگر درجایی از كتاب آمار و ارقامی آورده شده است در مقام اجرای حكم ضرورت بوده است، دیگر اینكه با توجه به اهداف پیش گفته، در تألیف كتاب، علی رغم نقش انكار ناپذیر صنایع و تأسیسات عظیم صنعتی موجود در بندر امام كه هر یك به تنهایی نقش به سزایی درچرخة اقتصاد كشور دارند به هیچ روی قصد ارائه گزارش در مورد آنها را نداریم جز در آنجا كه به طریقی با موضوعات طرح شده‌ی ما ارتباط پیدا می‌كنند.

در همین ابتدا ذكر این نكته ضروری می‌نماید كه : بندر امام همچون مادری مهربان ورنجدیده، این همه كارخانه و مجتمع و تأسیسات صنعتی را در آغوش خویش جا داده است ( كه وجود یك شهر كافیست) و رنج رشد و بزرگی و بلوغ آنها را به جان خویش خردیده است اما اینك و با كمال تأسف شاهد بی مهری این فرزندان فراموشكاریم كه زحمات طاقت فرسای مام خویش را بر طاق نیسان نهاده اند و قدم شایسته ای برای رفع مشكلات عدیده‌ی وی كه بعضاً معلول وجود خود آنهاست برنمی‌دارند.

بجاست كه فرزندان موصوف در حد وسع خویش در حفظ و نگهداری گاهواره های خود بكوشند و سعی بلیغ نمایند تا رنگ و روی آن و روی آبرومندی به آن ببخشند.

بدون شك بندر امام خمینی و اهالی سختكوش آن نقش ارزنده‌ای در زنجیره ‌ی اقتصاد كشور داشته و دارند[1] لیكن متاسفانه حركت چشمگیر و قدم شایسته ای در جهت شناسایی زوایای فراموش شده‌ی تاریخی و فرهنگی این شهر كه یكی از دروازه‌های اصل ورود كالا به كشور و بزرگترین بندر میهمان نیز هست ، صورت نگرفته است، دقیقاً به همین دلیل هنگامی كه یكی از اهالی در سفر به خارج از استان قصد معرفی شهر موطن خویش را به دیگران دارد، نیازمند ارائه توضیحات فراوانی در این زمینه است.

نگارنده كه خود در این خاك تفتیده قدم به عرصه‌ی گیتی نهاده است و هم در این خاك بالیده است در جهت ادای دین به زاد بوم خویش و اهالی مهربان و خونگرم و با فرهنگ آن به كتابت این مجموعه دست زده است.

برای هر چه پربارتر شدن این مجموعه سعی بسیار شده است تا هرچند به گونه ای با تاریخ و گذشته بندر امام در ارتباط بوده است (اعم از اسناد مكتوب و خاطرات و اطلاعات شفاهی معمرین) مورد استفاده قرار گیرد.

در این راه دهها جلد كتاب تاریخ وسفرنامه و مقاله مورد مطالعه و بررسی و كنكاش واقع و با غالب مطلعین در این زمینه مصاحبه به عمل آمده است.

به عنوان مثال، با صرف بیش از یكسال وقت و از میان 95 هزار برگ سند تاریخی تعداد 1411 برگ سند تاریخی، اداری استخراج گردیده است كه قدمت بسیاری از آنها به بیش از هفتاد سال می‌رسد، ما حصل این كندوكاو انشاء الله در كتابی تحت عنوان ( بندر امام خمینی از منظر اسناد تاریخی) به چاپ خواهد رسید، ضمناً برای تجسم روشن تر بندر قدیم، با یاری جستن از اهالی، عكسهایی از بندر در ابتدای تاسیس جمع آوری و در قسمت های مختلف كتاب به چاپ رسیده است.

امید است مكتوب حاضر بتواند، همچون جرعه‌ای، اندكی از تشنگی ذهن جویا و پویای جوانان اهل بندر كه از گذشته بندر چیزی ندیده و نشینده‌اند، بكاهد. از آنجا گفته‌اند: فقط دیكته نانوشته، غلط ندارد، مؤلف كار خود را از عیب و نقص و اشتباه بری نمی‌داند، لیكن رجاء واثق دارد كه اهل نظر با سعه صدر و بزرگواری خطاهای احتمالی را خواهند بخشید، و درجهت اصلاح در چاپهای بعدی و تنویر ذهن نویسنده، موارد را متذكر خواهند شد.

در اینجا جا دارد تا از تمامی كسانی كه بنحوی با كمك به این حقیر، مرا در تدوین این مجموعه یاری دادند، از همین ابتدا سپاسگزاری و تشكر خویش را اعلام نمایم.

تركیب جمعیتی و جغرافیایی تاریخی بندر:

همزمان با آغاز احداث اسكله‌های ششگانه بندر و همچنین كشیده شدن خط آهن شمال به جنوب در سال 1328 موج كارگران جویای كار از شهرهای مختلف كشور و بخصوص از استانهای همسایه به سوی بندر سرازیر شد و ایشان بدین ترتیب شالودة احداث بندر امام خمینی را بنیان نهادند، بافت غالب جمعیتی شهر را تركیبی از استانهای ذیل تشكیل می‌داد.

(ناخدا عباس دریانورد)

در جریان جستجوهای خود در آثار مكتوب و مجموعة منابعی كه حاوی اطلاعاتی در ارتباط با بندر امام بوده است به نام مرحوم ناخدا عباس دریانورد برخوردم.

این ناخدای دریادل كاپیتان نخستین ناو نیروی دریایی به نام (مظفری) بوده است، اما می‌توان او را كریستف كلمب بندر نیز نامید، چرا كه براساس مدارك موجود[2] ایشان كاشف راه دریایی خود موسی منتهی به بندر امام است و پیشنهاد وی منجر به احداث تأسیسات بندری در محل فعلی خود شد و بنا به گفته خود ایشان در خاطرات مكتوبی كه از ایشان بجا مانده است، سالهای متمادی در بندر بسر برده است وبندر را كه در آن زمان تازه متولد شده بود، برای برداشتن گامهای نخستین خود یاری داده است.

یكی از وجوه بارز این شخصیت تاریخی، ادبی، نوحه‌های شیوا و دلنشینی بوده است كه این بزرگوار در رثای شهدای دشت كربلا سروده است و تا آخرین روزهای حیات پربار خود آنها را با لحن سوزناك خود در مجالس عزاداری امام حسین و یارانش می‌خوانده است.

هم اكنون نیز شاهدیم كه نوحه‌های ناخدا عباس گرمابخش مجالس عزاداری شهدای كربلا در سرتاسر استان‌های خوزستان و بوشهر می‌باشد.

به رغم آنكه ناخدا عباس از تحصیلات آكادمیك برخوردار نبوده است از خط خوش و قریحه سرشاری سود می برده است. در اشعاری كه از وی بر جای مانده است اشاراتی به سربندر رو بندر قدیم می‌بینیم از جمله:

گویند به من زود چرا پیر شدی                  وز بندر شاپور چرا پیرشدی

بنگر رفقای رذل تو مرد شدند                             تو چون خر وامانده به گل گیر شدی

بیزارم از این ریاست و دفتر خویش            مأیوسم از این امور و سربندر خویش

تا چند تحمل و چنین زجر كشم                  از این همه موذیان دور و بر خویش

نظر به خدمات تأثیر گذار ناخدا عباس به بندر، نگارنده طی نامه‌ای خطاب به اعضای محترم شورای شهر بندر امام، از آن شورا درخواست كرده‌ام كه به خیابان، میدان و یا محله‌ای به یاد مرحوم ناخداعباس دریانورد نامگذاری شود.

بسم الله الرحمن الرحیم

شورای شهر محترم بندر امام خمینی

[1]- به یاد داشته باشیم، این نقش ارزنده در اقتصاد كشور، توسط اهالی و در شرایطی ایفا می شود كه دمای هوا در بیش از شش ماه از سال به بالای 50 درجه سانتیگراد نیز می‌رسد و زندگی كردن در بندر اگر نگوئیم غیرممكن، باید بگوئیم طاقت فرسا می‌كند. بد نیست در اینجا اشاره ای به این مطلب كه در سفرنامه با نوی سیاح انگلیسی ( ویتاسكویل) كه در سال 1928 میلادی سفری كوتاه به منطقه داشته است بنماییم، آنجا كه در مورد شرایط آب وهوایی منطقه سخن می‌گوید: 

«در بیرون آفتاب سوزانده‌ات، كلاه آفتابگیر باید بر سر نهاد، هر چند كه در ماههای فروردین- اردیبهشت ایم، اندیشه اینكه این كارگر (گرما) سراسر تابستان پیگیر است شما را می‌ترساند، در فروردین و اردیبهشت كه گرما چنین است در خرداد، تیر، مرداد چگونه خواهد بود؟ این جا یكی از داغترین جاها در جهان است، گرما به پنجاه و دو درجه می رسد و از اردیبهشت تا پایان شهریور كاهش نمی‌گیرد، در شهریور باد نمناك (شرجی) هم بر این كابوس می‌افزاید، با این همه كار سستی نمی‌گیرد»، با توجه به تاثیر تعیین كننده وضعیت آب و هوای منطقه بر همه شئون زندگی اهالی در بخش مربوط به آب و هوای منطقه به تفصیل به شرایط آب و هوایی بندر پرداخته ‌ایم.