پایان نامه گاوداری

پایان نامه گاوداری

پیشگفتار

بانك كشاورزی به عنوان بانكی تخصصی با هدف تأمین نیازهای مالی دست اندركاران امور كشاورزی در سراسر ایران ، تأسیس شد . گستردگی جغرافیایی و ارتباط تنگاتنگ با روستائیان ، ضرورت ارائه خدمات ترویجی و آموزش كشاورزی را ایجاب كرد و براین اساس ، ایجاد شبكه ای از دانش آموختگان كشاورزی ضرورت یافت .

رشد روزافزون علوم در همه زمینه ها ، بنیاد كشاورزی سنتی را در جهان در هم ریخت و تحولی شگرف درعملكرد محصولات كشاورزی و دامی به پا كرد . به موازات رشد شتابان جمعیت در جهان ، كشورهای پیشرفته با استفاده از جدیدترین یافته های علمی و به كارگیری بهینه آب و خاك   و نهاده های كشاورزی و... آنچنان افزایشی در عملكرد محصولات كشاوری در واحد سطح و محصولات دامی در واحد زمان ایجاد كردند كه به صادر كنندگان اصلی تولیدات كشاورزی و دامی تبدیل شدند . برای مثال از سال1920 تا 1970 یعنی در مدت 50 سال ، طول دوران پرورش جوجه های گوشتی به نصف كاهش یافت در حالی كه میزان تولید دو برابر شده بود . به عبارت دیگر رشد   جوجه های یك روزه به طور متوسط روزانه چهار برابر شده بود . در این مدت ضریب تبدیل غذا از 5 به 2/2 و میزان تلفات در یك دوره نیز از 20 درصد به 4 درصد كاهش یافته بود . كشورهای در حال توسعه اما ، با افزایش روزافزون جمعیت ، به دلیل استفاده سنتی از منابع طبیعی ، روز به روز فقیرتر    می شدند . 

مقدمه 

انسان اولیه پس از این كه سالیان بسیار زیادی در جنگل ها ، دشت ها و غارها روزگار را با خوردن برگ ، دانه و میوه درختان و شكار حیوانات گذرانید به ساختن پناگاه پرداخت و توانست بعضی از حیواناتی را كه تا دیروز شكار می كرد ، رام و اهلی نماید. او توانست همراه با پیشرفت ابزار كارش جایگاهی مخصوص برای دامهایش در گوشه ای از مأوی و مسكن خویش بنا كند . پس از اهلی كردن دام و بهره برداری از محصولات آن ، دامداری های اولیه را شكل داد و بهره برداری اقتصادی و رفع نیاز جامعه بشری را سامان بخشید . در این دوران گاو  در كشورهای باستانی مصر ، یونان ، چین ، هندوستان و ایران اهمیت بسیاری داشته و پرورش داده می شده است و آثاری مادی ، كتابها و كتیبه های نوشته شده و نقوش به جای مانده در غارها از دلایل آن است . در آثار تخت جمشید و كاخهای مصر ، یونان و هندوستان كمتر كتیبه و سنگ نوشته ای    می توان یافت كه بدون نام یا تصویر گاو باشد . 

كمبود پروتئین در جهان 

با توجه به گزارش كارشناسان سازمان خواربار جهانی در بیشتر كشورهای آسیائی و آفریقایی مقدار تولید شیر و ركورد گاوهای شیری به علت كمبود علوفه و مواد غذایی بسیار پائین است . در حالی كه حدود 78 درصد گاوهای جهان در كشورهای در حال توسعه اند ، این كشورها حدود 10 درصد شیر و 30 درصد گوشت تولیدی جهان را عرضه می كنند و مصرف سرانه پروتئین در آنها از 3 تا 10 گرم در روز تجاوز نمی كند. یكی از علل اصلی وجود چنین اختلافی ، استفاده از امكانات و تكنولوژی جدید در كشورهای پیشرفته است . به عنوان مثال در این  كشورها ، در یك گاوداری 80 رأسی كه 50 هكتار زمین زراعتی داشته و تولیداتش سیلو می شود ، جمع ساعات كار سالانه شش هزار ساعت تخمین زده می شود ، كه معادل با كار دو نفر كارگر تمام وقت است . طبق آمار منتشره در كتاب دیری كاتل در سال 1971 از تعداد 7/12 میلیون رأس گاو شیری در آمریكا متجاوز از 117 بیلیون پوند، شیر تولید شده است . ولی در بسیاری از كشورهای عقب مانده ، خانواده های كثیری دیده می شوند  كه كار اصلی آنها نگهداری یك رأس گاو است و برای امرار معاش ناچاراً شیر تولیدی را به بازار عرضه نموده و خود در فقر كامل مواد پروتئینی به سر می برند . 

هلشتاین

نام اصلی این نژاد كه از ناحیه ای به نام فریزلند در كشور هلند ، به سراسر دنیا صادر شده ، هلشتاین فرژین است . این نژاد از سنگین وزن ترین گاوهای شیری دنیاست . وزن ماده گاو بالغ آن 750-600 كیلوگرم و نر بالغ آن 900-750 كیلوگرم است . ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است . انطباق با شرایط آب و هوایی بسیار متفاوت ، از مناطق سر سیر گرفته تا معتدل و نیمه گرمسیری از ویژگیهای این نژاد است . مهمترین ویژگی این نژاد شیردهی فوق العاده آن است كه در مناطق خوش آب و هوای امریكا حتی به پانزده تن در سال و در اروپا ، سیزده تا چهارده تن در سال با 4-2/3 درصد چربی می رسد . قد گاوهای این نژاد 35/1 تا 50/1 متر است . سری ظریف و اغلب سیاه و سفید با شاخ های كوچك و بسیار شكیل دارند. گردن متوازن با   سینه ای فراخ و سیاه ، سفید ویژگی گاوهای این نژاد است . 

جرسی (Jersey)

این نژاد كه از كشور بریتانیا به دیگر نقاط دنیا صادر شده است ، جثه ای كوچكتر از هلشتاین دارد . وزن ماده بالغ 500-450 و نر بالغ 650-550 كیلوگرم است . رنگ پوست بدن از قهوه ای تا  قهوه ای روشن مایل به زرد تیره متغیر است . مقدار تولید شیر آن كمتر از نژاد هلشتاین اما درصد چربی آن بیشتر است . در مقایسه با نژاد هلشتاین مقاومت این نژاد نسبت به آب و هوای نیمه گرم و خشك بیشتر است .

براون سویس (Brown Swiss)

زادگاه و مركز اصلی پرورش این نژاد مناطق كوهستانی سویس است . این نژاد جثه ای بزرگ و اسكلتی خوش قواره برای اصلاح نژاد دارد و از نظر تولید گوشت و شیر قابل توجه است. مقدار شیر ماده گاو براون سویس از هلشتاین كمتر ولی درصد چربی شیرش بیشتر است . رنگ پوست بدن آن ها از قهوه ای تا خاكستری متغیر است . وزن گاو بالغ ماده به 650 كیلوگرم می رسد . ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است و از نظر مقدار شیردهی بعد از هلشتاین قرار دارد .

سایر نژادهای اروپائی

علاوه بر نژادهای مذكور نژادهای مختلفی چون نژاد قرمز دانماركی ، گزنزی ، سمینتال ، فنلاندی ، نرماندی ، لیموزین و نژاد معروف گوشتی شورت هورن (Short Horn) بریتانیائی وجود دارند . نژاد هردفورد كه بسیار وزین است و وزن آن به 1500-1350 كیلوگرم می رسد ، از نژادهای ممتاز گوشتی دنیا است . 

شكمبه

اگرچه چهارقسمت معده نشخواركنندگان از هم جدا نیستند و به آسانی محتویات آنها از قسمتی به قسمت دیگر عبور می كند ، اما هر كدام اهمیت ویژه ای دارند . برای مثال ، شكمبه به عنوان محفظه ای برای تخمیر بی هوازی كربوهیدراتها، بیش از نهصد تیپ باكتری یا میكرو اركانیسم و پروتزا را در هر گرم از محتویات خود  جای داده است . میكرواركانیسمها ، آنزیم هایی را تولید می كنند كه سبب شكسته شدن و هضم فیبرها و كربوئیدراتهای موجود در خوراك می شوند . حاصل این اعمال اسیدهای چرب با طول زنجیر كوتاه است كه برای ساخت چربی شیر در شكمبه جذب می شوند . البته بین نشخواركننده و میكرواركانیسمها ، همزیستی مسالمت آمیزی وجود دارد و آنها لازم و ملزوم یكدیگرند . 

جذب پروتئین

پروتئین ها به دو بخش قابل تجزیه Ruman Degradable Protein   (RDP)و غیرقابل تجزیه در شكمبه Ruman Undegradable Protein   (RUP)تقسیم می شوند . پروتئین قابل تجزیه در شكمبه به آمونیاك (NH3) و اجزاء تشكیل دهنده پروتئین ها مثل پپتیدها و اسیدهای آمینه تفكیك می شود . میكروكانیستها از این اجزاء برای رشد و تكثیر خود استفاده كرده و انرژی لازم برای خود را از طریق تجزیه كربوتیدراتها تأمین می كنند . پروتئین های زنجیربلند و لاشه این میكرواركانیسمها پس از عبور از شیردان و روده ها تحت عنوان By Pass Protein و تحت تاثیر آنزیمهای روده ، جذب و وارد جریان خون می شوند و این نوع پروتئین كه حدود 60 درصد كل احتیاجات یك گاو را در اواسط شیرواری تشكیل می دهد ، از طریق روده جذب می شود .

سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش

  علوفه تازه و نارس فیبر كمتر و پروتئین و مواد ویتامینه بیشتری دارد . چنانچه گاو در چراگاهها و مراتع از این علوفه ها استفاده كند ، به علت داشتن فیبركم و آب زیاد ، توقف این غذا  در دستگاه گوارش كم بوده و با سرعت بیشتری از آن عبور می كند . به همین دلیل در فصل بهار اكثر گاوها دارای مدفوعی سبزرنگ بوده و گاهی دچار اسهال های شدید می شوند . 

جذب سلولز و چربیهای موجود در غذا

سلولز غذا در شكمبه به اسیدهای چرب تبدیل شده و چربیها هم كه در دانه های نباتی و علوفه تا حدود چهار درصد وجود دارند ، تحت تاثیر آنزیم لیپاز و باكتریها در معده به صورت استات و اسیدهای قابل جذب در می آیند . حدود 50 تا 60 درصد اسیدهای چرب در معده به صورت استات و 18 تا 25 درصد ، به صورت پروپیونات و 12 تا 20 درصد به صورت بوتیرات هستند كه نوع علوفه و غذا می تواند تغییراتی را در این نسبتها به وجود آورند . برای مثال وقتی كه علوفه به صورت پلیت و كنسانتره زیاد به دام داده شود ، مقدار درصد پروپیونات ، زیاد و استات و بوتیرات كم می شود . از این روش در پرواربندی (فربه شدن) استفاده می شود .

هضم غذا در روده

غذا پس از ورود به روده chime نامیده می شود كه تحت تأثیر شیرة معده ، سكرتین ساخته و این هورمون با خون به لوزالمعده رفته و آنزیم لوزالمعده ساخته می شود . در ترشحات لوزالمعده آنزیمهای لیپاز (Lipase) ، تری پسینوژن (trypsinogene) ، كربوكسی پپتیداز  (Carboxy peptidase)،كیموتری پسینوژن(Chymotry psinogene)وآمیلاز (Amylase) وجود دارند .

گیاهان خانواده نخودیان (حبوبات)

یونجه (Alfa.Alfa) : یونجه گیاهی چندساله با ریشه های گسترده و عمیق است . این گیاه در اكثر نقاط ایران كشت می شود و انواع گوناگونی دارد . بخش عمده ای از علوفه گاوداریهای ایران را یونجه تشكیل می دهد . این علوفه هم به صورت سبز و تازه در گاوداری های كوچك و روستایی و هم به صورت خشك در واحدهای بزرگ به عنوان یكی از علوفه های پایه مورد توجه است . 

اسپرس : این گیاه از خانواده نخودیان و چندساله است . ارزش غذایی آن كمتر از یونجه و در حد شبدر است . برعكس شبدر ، در زمینهای آهكی و خشك كشت می شود . در صورت كاشت و مراقبت صحیح از مزرعه در سالهای اول و دوم مقدار علوفه خشك بیشتری از یونجه می توان برداشت نمود ، اما در سالهای بعد برداشت محصول علوفه نقصان پیدا می كند . به راحتی قابل خشك كردن و انباركردن است .

سوژا : این گیاه نیز از خانواده گیاهان پروتئینی و نخودیان است . اگر چه در كشورهای اروپایی و مخصوصاً آلمان به مقدار زیاد برای تهیه علوفه استفاده می شود ، اما در ایران مصرف     علوفه ای چندانی ندارد ، البته گاوهای شیرده به نسبت مصرف یونجه و شبدر رغبت زیادی به خوردن علوفه سویا دارند . در هر هكتار كشت سویا می توان 3-5/2 تن  علوفه خشك برداشت نمود . برای تهیه علوفه معمولاً از نوع سوژاهای دیررس استفاده می كنند . ارزش غذایی سوژا به شرح ذیل است .