مقاله دروغ در دین‏دارى

دروغ در دین‏دارى

دروغ در فضایل اخلاقى

در كمالات روحى سه جور دروغ تصور مى‏شود:

یكى آن است كه دروغ گو مى‏داند كه فاقد فضیلت است و به دروغ، ادعاى داشتن‏فضیلت دارد; مى‏داند كه عاطفه ندارد، ولى ادعاى عاطفه مى‏كند.

دیگر آن كه حقیقت فضیلت را به درستى ندانسته و در تشخیص مصداق، اشتباه‏مى‏كند و دعوى داشتن فضیلت دارد. حسود است و به شخصیتى حسد مى‏ورزد، ولى‏حسادت خود را تنفر از ریا كارى و عوام فریبى مى‏پندارد.

سوم آن كه حقیقت فضیلت را به خوبى مى‏داند و خودش هم فاقد آن است، ولى‏زیادى خود خواهى و شدت خود پسندى موجب مى‏شود كه خود را داراى آن‏فضیلت‏بداند. او اگر وجدان خود را حاكم قرار دهد، پى مى‏برد كه داراى آن فضیلت‏نمى‏باشد، ولى چیزى كه در میان افراد خود پسند یافت نمى‏شود وجدان مى‏باشد وبس; خود خواهى راه حقیقت و سعادت را بر این دسته بسته است.

معمولا خود پسندى، بیش‏تر در كسانى یافت مى‏شود كه تا حدى در موقعیتى كه‏دارند موفقیتى به دست آورده باشند، هر چند آن موفقیت، كوچك باشد و خودشان‏هم در پیدایش آن، چندان سهیم نباشند، بلكه آن را اوضاع و احوال خانوادگى یا محلى‏ایجاد كرده باشد.

دروغ در ایمان

عرب‏هایى به حضور رسول خداصلى الله علیه وآله شرفیاب مى‏شدند و ادعاى ایمان مى‏كردند.آن‏ها یا حقیقت ایمان را نمى‏دانستند و یا اگر مى‏دانستند، خود پسندى، آن‏ها را دچاراشتباه كرده بود و چنین مى‏پنداشتند كه ایمان دارند. خداى در قرآن ادعاى آنان راتكذیب مى‏كند و از طریق پیامبرش مخاطبشان قرار داده و مى‏گوید: هنوز ایمان دردل‏هاى شما داخل نشده است:

قالت الاعراب آمنا، قل لم تؤمنوا و لكن قولوا اسلمنا، و لما یدخل الایمان فى‏قلوبكم.

سپس قرآن معناى ایمان را بیان مى‏كند:

«انما المؤمنون الذین آمنوا بالله و رسوله ثم لم یرتابوا و جاهدوا باموالهم وانفسهم فى سبیل الله اولئك هم الصادقون; .

مردم با ایمان كسانى هستند كه به خداى و پیامبرش ایمان آوردند و به دیگران گمان بدنبردند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد كردند; آن‏ها راست گو مى‏باشند و بس.

یعنى اگر این گونه مردم، ادعاى ایمان كنند، راست مى‏گویند، چون حقیقت ایمان‏را واجدند و از این سعادت برخوردار و گرنه عرب بیابانى را كه كارش دزدى ویغماگرى بوده، با ایمان چه‏كار. از این كه قرآن معناى ایمان را بیان كرده، ممكن است‏استفاده بشود كه دروغ عرب‏ها در ایمان، بر اثر ندانستن ماهیت ایمان بوده است.

دروغ با خدا

كسى كه نماز مى‏خواند، در سوره حمد، خداى بزرگ را مخاطب قرار داده ومى‏گوید: فقط تو را عبادت مى‏كنم. اگر این سخن را به راستى بگوید، خوشا به حالش‏كه به عالى‏ترین مقام رسیده است، ولى بدبختانه بسیارى از ما مسلمان‏ها چنین‏نیستیم، خدا را عبادت نمى‏كنیم، بلكه دنیا را عبادت مى‏كنیم، آن وقت‏به خداى بزرگ‏مى‏گوییم: تو را عبادت مى‏كنیم. گاهى نیز در عبادت‏هاى ناچیزمان براى خدا شریك‏قائل مى‏شویم، ولى به حضرتش عرض مى‏كنیم: فقط تو را عبادت مى‏كنیم نه كس دگررا. بسیارى از مسلمانان در حال نماز متوجه خدا نیستند، دل در جاى دیگر دارند، ولى‏با زبان به خدا مى‏گویند: فقط تو را عبادت مى‏كنیم.

براى رسیدن به منظورى به هزاران در مى‏زنیم، حتى براى نوكرى بیگانگان آماده‏مى‏شویم، به زشت‏ترین عمل‏ها تن در مى‏دهیم، از شرافت، مردانگى، عفت، بلكه ازناموس خود، براى رسیدن به پشیزى یا به مقامى صرف نظر مى‏كنیم،آن وقت در حال‏نماز به خداى مى‏گوییم: فقط از تو كمك مى‏خواهیم.

دروغ در بیم و امید

یكى از صفات مسلمانى آن است كه مسلمان همیشه به رحمت الهى امیدوار باشدو در عین حال از غضب حضرتش بیمناك.

امیدوارى كار دل است و اثرش از رفتار و كردار ظاهر مى‏گردد; كسى كه اثرى ازامید در گفتار و رفتارش نیست، نبایستى به دروغ ادعاى امید كند. بیمناك بودن نیز ازصفات دل است كه از رنگ چهره و خصوصیات احوال، آشكار مى‏گردد. كسى كه ازغضب خداى بزرگ بترسد، چگونه جرات مى‏كند كه به محرمات الهى و كارهاى ناروانزدیك شود؟ امیر المؤمنین‏علیه السلام پیوسته مى‏فرمود:

«از دروغ بپرهیزید! هر كسى امیدوار باشد در پى امید، روان است و هر كسى كه‏هراسان باشد از آن چه مى‏ترسد گریزان خواهد بود.»