پایان نامه جایگاه مهریه در انواع طلاق

در این پایان نامه سعی شده است بعد از مرور اجمالی جایگاه واقعی مهریه در نکاح دائم و عامل بذل از سوی زنان، احکام قانون بذل مهریه در هر یک از انواع طلاق ها مورد مطالعه قرار بگیرد.

مقدمه

یکی از آثار مالی مهم مترتب بر عقد نکاح دائم، مهریه است. علی رغم اینکه تعیین مهریه در نکاح دائم شرط صحت نکاح نبوده و حتی شرط عدم تعلق مهریه نیز به صحت این عقد لطمه نمی زند، مع ذلک امروزه، در قریب به اتفاق موارد، عملاً مهریه مورد نظر طرفین در همان لحظه وقوع عقد نکاح و یا ثبت آن در دفترخانه رسمی ازدواج تعیین می شود. مشاهدات عینی حکایت از آن دارد که متأسفانه در جامعه ما، مهریه به منزله کمربند ایمنی زندگی مشترک تلقی می شود و به همین خاطر مبلغ مهریه روز به روز سیر صعودی به خود گرفته و عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی و حقوقی موجب تشدید این روند نگران کننده شده و در رسانه ها و مطبوعات از همین امر به عنوان یکی از موانع عملی ازدواج جوانان یاد می شود. از طرف دیگر نگاه گذرا به راهروهای محاکم خانواده و پرونده های مطروحه در دادگاه ها، حکایت از این واقعیت تلخ دارد که مثل معروف و قدیمی چه کسی مهر گرفته و چه کسی داده و یا خدا به هیچ کس قسمت نکند و امثال اینها امروزه با واقعیت های جامعه مطابقت ندارد و دعاوی مطالبه مهریه و توقیف حقوق و اموال زوح از سوی زنان و متقابلاً دعاوی اعسار و تقسیط مهریه و مستثنیات دین از سوی مردان از داستان های غم انگیز و تکراری زمانه ما شده است. در کنار این سلسله دعاوی کثیر و روزمره، حقیتی که به وضوح ملاحظه می شود این است که اولاً همه زنانی که دادخواست مطالبه مهریه می دهند در عمل واقعاً قصد جدی وصول مهریه را ندارند ولی در چهارچوب مقررات فعلی حاکم بر نهاد خانواده و برای استخلاص از پیوند ناموفق و نسنجیده ای که بدان گرفتار شده اند چاره ای جز آن ندارند. ثانیاً تعیین مهریه هنگفت نه تنها عاملی برای بقاء دوام رابطه زوجیت به شمار نمی رود، بلکه در برخی از موارد به منزله افکندن بذر اولیه اختلافات لاینحل بعدی در عرصه زندگی مشترک زوجین جوان محسوب می شود.

بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات

مبحث اولبذل مهریه در طلاق خلع

مطابق ماده 1146 قانون مدنی طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد. اعم از اینکه مال مزبور عین مهریه یا معادل آن یا بیشتر یا کمتر از مهر باشد. بر اساس مدلول این ماده و عقاید فقهای امامیه عناصر اصلی طلاق خلعی کراهت زن و بذل مال از طرف زوجه است که ذیلاً به بحث درباره آنها می پردازیم:

کراهت زوجه از زوج

همان گونه که در متن ماده 1146 قانون مدنی تصریح شده، عنصر اصلی طلاق خلعی که مبنای ترتب آثار شرعی و قانونی بر آن از جمله انتقال مالکیت فدیه به زوج و متقابلاً بائن بودن طلاق می شود، کراهت زن نسبت به شوهر خود است. در مورد شدت کراهت زن بین فقها دو قول است: به عقیده برخی از آنان، شدت کراهت زوجه باید به حدی باشد که پیش بینی شود اگر شوهر، او را طلاق ندهد مرتکب معصیت شده و یا لااقل ناشزه خواهد بود، و مستند نظر این فقها آیه شریفه 229 از سوره بقره است که می فرماید: فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا یقِیمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَیهِمَا فِیمَا افْتَدَتْ بِهِ. مع ذلک قول مشهور امامیه صرف اظهار کراهت را کافی دانسته و احراز حد فوق را لازم نمی دانند.

به عقیده برخی از فقها در صورت تحقق شرایط موضوع، خُلع واجب است یعنی چنانچه کراهت زن از شوهر خویش به حدی باشد که وی صراحتاً یا تلویحاً به شوهر خود بگوید که اگر مرا طلاق ندهی به هیچ وجه اوامر تو را اطاعت نخواهم کرد و حدی برای تو بر پا نخواهم کرد و به خاطر جنابت با تو غسل نخواهم کرد و از شدت کراهت به تو نزدیک نخواهم شد و مرد نیز به این وضعیت واقعی زن علم داشته باشد، بر مرد واجب است که او را طلاق خلعی دهد، زیرا که نهی از منکر واجب است و مقدمه آن یعنی خلع نیز واجب است. هر چند که برخی کلام شیخ را حمل بر شدت استحباب کرده اند. برخی از فقها معاصر نیز عقیده دارند چنانچه زوجه از روی شدت کراهت حاضر باشد تمام مهریه خود را به شوهرش بذل نماید، بر زوج واجب است که با قبول بدل او را مطلقه به طلاق خلعی نماید.

فهرست مطالب

چکیده

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مرور ادبیات و سوابق مربوطه

جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق

اهداف مشخص تحقیق

سؤالات تحقیق

فرضیه های تحقیق

روش شناسی تحقیق

نوع روش تحقیق

فصل اولکلیات

گفتار اول ماهیت فقهی و حقوقی مهریه

مبحث اول مقایسه عقد نکاح

بند اولمقایسه نکاح با عاریه

بند دوممقایسه نکاح با معاطات

بند سومتحقق نیافتن عقد نکاح با الفاظ بعت و ملکت

بند چهارمعدم حصول مالکیت بر بضع

بند پنجممقایسه اجمالی مَهر با عوض در عقود

بند ششمدلایل بطلان شرط خیار فسخ در نکاح

مبحث دوم ماهیت مَهر در حقوق

بند اولجنبه های مختلف عقد نکاح

بند دوممَهر فراتر از عِوض قراردادی

بند سومعِوض بُضع نبودن مَهر

بند چهارممَهر، قرارداد مالی

بند پنجمفلسفه ی تشریع مهریه

بند ششمانواع مهریه

مهر المسمی

مهرالمثل

مهرالمتعه

مهرالسنت (مهر محمدی)

مهرالنسا

مفوضه المهر

گفتار دوم انواع طلاق

مبحث اول شرایط اساسی طلاق

بند اولشرایط ایقاع طلاق

وجود دو شاهد مرد عادل

لزوم صیغه در طلاق

تنجیز در طلاق

بند دومشرایط مطِلّق

بلوغ

عقل

قصد

اختیار

بند سومشرایط مطلقه

پاکیزگی زن

وقوع طلاق در طهر غیر مواقعه

مبحث دوم طلاق خلع، مبارات، طلاق به عوض

بند اولطلاق خلع

صیغه طلاق خلع

بند دومطلاق مبارات

بند سومطلاق به واسطه عُسر و حَرَج زوجه

بند چهارمطلاق به عوض

فصل دوم بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات و رجوع از آن

گفتار اول بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات

بذل مهریه در طلاق خلع

بند اولکراهت زوجه از زوج

بند دومصیغه طلاق خلع از سوی وکیل

بند سومفداء تبرّعی

بند چهارمموضوع بذل یا فدیه

بند پنجمحق رجوع زوجه به فدیه

فصل سومبذل مهریه در طلاق به عوض و طلاق به علت عُسر و حرج زوجه

گفتار اول بذل مهریه در طلاق به عوض

بند اولطلاق به عوض به عنوان عقد معاوضی مستقل

بررسی مفاد آیه أَوْفُوا بِالْعُقُودِ

طبیعت حقوقی این نوع طلاق

بند دومطلاق، به عنوان عوض در هبه معوّض

طبیعت حقوقی این نوع طلاق

بند سومطلاق، به عنوان عوض در عقد صلح

ماهیت حقوقی این نوع طلاق

بند پنجمطلاق به عنوان شرط ضمن عقد لازم

دلایل مخالفین

گفتار دوم بذل مهریه در طلاق به علت عُسر و حرج زوجه

مبحث اول طلاق به درخواست زوجه در قانون مدنی

بند اولبررسی علل اصلاح مادهقانون مدنی

مبحث دوم بذل مهریه

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و مآخذ

منابع فارسی

مقالات